محیط زیست و برنامه‏ های توسعه در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد یار دانشگاه علامه طباطبایی تهران

چکیده

ایران، در اوایل دهه 1350، برای ایجادمحیط زیستی سالم، تمایل جدی نشان داد. هر چند کسی انتظار نداشت که ایران، رشد اقتصادی را فدای محیط زیست کند. لذا برخی اصول در قانون اساسی لحاظ شدند که باعث شد برنامه‏های کنترل آلودگی و حفاظت محیط زیست با برنامه‏های جاری توسعه ترکیب شود تا اطمینان حاصل شودکه فعالیت‏های زیست محیطی بخشی از توسعه ملی تلقی می‏شوند. برنامه‏های عمرانی و توسعه ایران نشان می‏دهند که در تشویق و حفظ محیط زیست، نقش دولت در قبل و بعد از انقلاب اسلامی به جای ترویج رقابت، کارایی و حفاظت از طریق ساز و کار بازار، دستور و نظارت مستقیم بوده است. در این باره ضعف برنامه‏های اجرایی، نبود آگاهی عمومی و شانه خالی کردن افراد و کارخانه‏ها از سیاست‏ها و قوانین، قرار گرفتن اولویت‏های تخصیص بودجه‏های سالانه در عرصه‏های دیگری به غیر از محیط زیست باعث ناتوانی سیاست­های کنترل محیط زیست در ایران شده است. لذا پاسخ به دو سوال اساسی در آینده بسیار مهم است. آیا باورهای افراد جامعه برای تخریب محیط زیست اهمیتی قایل هستند و خواستار اقدامی جدی برای مقابله با مخاطرات زیست محیطی هستند؟ آیا حاکمیت بستر و امکان مناسب را برای حفاظت از محیط زیست فراهم نموده است؟ پاسخ به این سوالات منجر به تدوین سیاست‏ها و اجرای عملیاتی آنها در قبال مسایل زیست محیطی دربرنامه و بودجه کشور می‏شود و موفقیت سیاست‏ها بستگی به پاسخهای این سوالات دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Development Plans and the Environment in Iran

نویسنده [English]

  • . .
.
چکیده [English]

In the early 1970s, the Iranian government was committed to maintain a healthy environment in the country. While it was clear that the government would not sacrifice economic growth in order to preserve and protect the environment, several changes had been made in the Iranian Constitution aiming to achieve environmental improvement. In particular, the goal was to ensure the environmental activities become a major part of national development plans. There are evidences that show that the government has not been successful in tackling environmental challenges. The perceived severity of environmental degradation was positively related to the weakness of executive authority, the lack of administrative efficiency and the absence of a detailed program of action. These facts raise important questions: First, Whether society is willing to dedicate efforts to protect the environment. Second, whether the government makes enough efforts to prevent environmental degradation. Answering these questions leads to implications for environmental policy making. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • National Development Plans
  • Environment
  • Iran
پرمن. ر، یو. م، گیل ری. ج. (1996). اقتصاد و محیط زیست ومنابع طبیعی. ترجمه حمیدرضا ارباب، نشرنی، تهران، 1382.
جهانگرد، اسفندیار (1383)، "پیش بینی رشد اقتصادی ایران و مقایسه آن با اهداف برنامه چهارم توسعه"، مجله برنامه و بودجه، شماره 89.
دبیری، فرهاد، مجید عباسپور، رضا مکنون، بی تا ازاد بخت (1386) جایگاه محیط زیست در قوانین برنامه‏ای پس از انقلاب، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره نهم، شماره 1.
ذکاوت سعید (1377) وضعیت محیط زیست در ایران، مترجم: زهرا شمس تهرانی، فصلنامه برنامه ریزی و بودجه سال سوم، شماره 7-8 (پیاپی 32)، آبان و آذر
سازمان برنامه و بودجه (1377)،  قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۷۴-۱۳۷۸: مصوب ۲۰/۹/‎۱۳۷۳ مجلس شورای اسلامی، سازمان برنامه وبودجه، مرکز مدارک اقتصادی  ـ اجتماعی و انتشارات.
سازمان برنامه و بودجه(1379)، قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور(1383)، قانون برنامه چهارم توسعه.
قنبری، علی و صادقی، حسین(1386)، تحولات اقتصادی ایران، تهران:سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت).
 گریگوری منکیو (1394) مبانی اقتصاد، ترجمه و تالیف منوچهر عسگری، نشر نی.
گیدنز، آنتونی(1379). گفتارهایی درباره یکپارچگی جهانی، جهان رها شده، ترجمه علی اصغر سعیدی ویوسف حاجی عبدالوهاب، تهران، انتشارات علم وادب، چاپ اول
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی (1394)جایگاه محیط زیست در برنامه‏های توسعه کشور، شماره مسلسل گزارش 14555.
معاونت نظارت و برنامه ریزی راهبردی (1390)، قانون برنامه پنجم توسعه.
  مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی(1388)، برنامه ریزی توسعه: مبانی، مفاهیم و مطالعه تطبیقی تجربه کشورهای منتخب و ایران (جلد اول)، تهران: معاونت برنامه ریزی و امور اقتصادی وزارت بازرگانی ـ دفتر مطالعات اقتصادی.
Brock, William A. & Taylor, M. Scott, )2005(. "Economic Growth and the Environment: A Review of Theory and Empirics," Handbook of Economic Growth, in: Philippe Aghion & Steven Durlauf (ed. ), Handbook of Economic Growth, edition 1, volume 1, chapter 28, pages 1749-1821 Elsevie.
http://coastseng. pmo. ir/fa/law/122

Jones. I. Charels (2002) Introduction to Economic Growth, W. W. Norton & Company.

Jones. I. Charels (2016) Life and Growth, Journal of Political Economy: Vol 124, N.